Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications αποκάλυψε έναν νέο και κοινό μηχανισμό που διέπει τα γνωστικά ελλείμματα που προκαλούνται από διαφορετικά φάρμακα. Η έρευνα, με επικεφαλής επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο, επικεντρώθηκε στις επιδράσεις της μεθαμφεταμίνης (METH) και της φαινκυκλιδίνης (PCP) στον εγκέφαλο και διαπίστωσε ότι παρά τους διαφορετικούς στόχους τους, και τα δύο ναρκωτικά οδηγούν σε παρόμοιες βλάβες, μεταβάλλοντας την ταυτότητα συγκεκριμένων νευρώνων στον προμετωπιαίο φλοιό.
Διαπιστώθηκε ότι ο προμετωπιαίος φλοιός, υπεύθυνος για εκτελεστικές λειτουργίες όπως η λήψη αποφάσεων και η μνήμη, υφίσταται σημαντικές αλλαγές μετά την έκθεση στα ναρκωτικά. Τόσο η ΜΕΘ όσο και η PCP προκάλεσαν την απόκτηση γλουταματεργικής ταυτότητας από γλουταμινικούς νευρώνες (οι οποίοι κανονικά απελευθερώνουν τον διεγερτικό νευροδιαβιβαστή γλουταμικό), απελευθερώνοντας αντ' αυτού τον ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή GABA. Αυτή η αλλαγή στον τύπο του νευροδιαβιβαστή συνέβαλε στα παρατηρούμενα γνωστικά ελλείμματα, όπως οι διαταραχές στη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Η ερευνητική ομάδα απέδειξε ότι η αλλαγή αυτή ήταν αναστρέψιμη με τη χειραγώγηση της νευρικής δραστηριότητας, είτε μέσω χημειογενετικών μεθόδων είτε με τη χρήση κλοζαπίνης, ενός γνωστού αντιψυχωσικού φαρμάκου.
Ένα από τα βασικά ευρήματα αυτής της μελέτης είναι ότι η ντοπαμινεργική σηματοδότηση από την κοιλιακή τμηματική περιοχή (VTA) παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόκληση αυτών των αλλαγών. Και τα δύο φάρμακα αύξησαν την απελευθέρωση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε υπερδραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό, η οποία ήταν απαραίτητη για να οδηγήσει στην αλλαγή της ταυτότητας των νευροδιαβιβαστών. Καταστέλλοντας αυτή την υπερδραστηριότητα, είτε γενετικά είτε φαρμακολογικά, οι ερευνητές κατάφεραν να αντιστρέψουν τα γνωστικά ελλείμματα.
Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει νέες συναρπαστικές δυνατότητες για τη θεραπεία των γνωστικών διαταραχών, όχι μόνο στο πλαίσιο της κατάχρησης ναρκωτικών, αλλά και σε ευρύτερες νευρολογικές και ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως η σχιζοφρένεια και οι διαταραχές της διάθεσης, όπου παρόμοια ελλείμματα είναι κοινά. Η κατανόηση των κοινών μηχανισμών σε διάφορα φάρμακα μπορεί να ανοίξει το δρόμο για αποτελεσματικότερες θεραπείες που στοχεύουν σε αυτές τις υποκείμενες διαδικασίες.
Η πλήρης μελέτη, με τίτλο "Η προκαλούμενη από τα ναρκωτικά αλλαγή στην ταυτότητα του πομπού είναι ένας κοινός μηχανισμός που δημιουργεί γνωστικά ελλείμματα", είναι προσβάσιμη στο Nature Communications (clearnet)
